(ชื่อวิทยาศาสตร์: Pogostemon cablin (Blanco) Benth. )

ชื่อวงศ์    LABIATAE (LAMIACEAE)

ชื่อสามัญ Patchouli, Indian patchouli

ส่วนที่ใช้  ใบ

สรรพคุณ

ใบ สกัดเป็นน้ำมันหอมระเหย หรือยาสมุนไพรถอนพิษ แก้ไข้ หรือแก้อาการวิงเวียนศีรษะได้ ผสมในยาเขียว และยาหอม แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ลม บำรุงหัวใจ
การใช้ตามตำราพระโอสถพระนารายณ์
 ระบุ “ตำรับยาทรงนัตถุ์”  เข้าเครื่องยา 17 สิ่ง ใช้ปริมาณเท่าๆกัน รวมทั้ง พิมเสนด้วย ผสมกัน บดเป็นผงละเอียด ใช้นัตถุ์แก้ลมทั้งหลาย ตลอดจนโรคที่เกิดในศีรษะ ตา และจมูก อีกขนานหนึ่งเข้าเครื่องยา 15 สิ่ง รวมทั้งพิมเสนด้วย บดเป็นผงละเอียด ห่อผ้าบาง ทำเป็นยาดม แก้ปวดหัว วิงเวียน แก้สลบ แก้ริดสีดวงจมูก คอ และตา นอกจากนี้พิมเสนยังใช้เป็นส่วนผสมใน “ตำรับยาสีผึ้งบี้พระเส้น” ใช้ถูนวดเส้นที่แข็งให้หย่อนได้ และในตำรับ “สีผึ้งขาวแก้พิษแสบร้อนให้เย็น”

การใช้ตามตำรายาแผนโบราณ
 ใช้พิมเสนเป็นยาขับเหงื่อ ขับเสมหะ กระตุ้นการหายใจ กระตุ้นสมอง บำรุงหัวใจ ใช้เป็นยาระงับความกระวนกระวาย ทำให้ง่วงซึม แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด หัวใจอ่อน บำรุงหัวใจ ทำให้ชุ่มชื่น ทำให้เรอ ขับผายลม แก้จุกเสียดแน่นเฟ้อ แก้ปวดท้อง แก้บาดแผลสด แผลเรื้อรัง แผลกามโรค แผลเนื้อร้าย ผสมในตำรับยาหอม เช่น ยาหอมเทพจิตร ยาหอมนวโกฐ มีสรรพคุณโดยรวมคือแก้ลมวิงเวียน หน้ามืดตาลาย
การกลั่นใบและยอดอ่อนของหนาดด้วยไอน้ำ จะได้พิมเสนตกผลึกออกมา นำมาทำเป็นยากิน แก้ปวดท้อง ท้องร่วง หรือใช้ขับลม ใช้ภายนอกเป็นผงใส่บาดแผล แก้แผลอักเสบ แก้กลากเกลื้อน และแผลฟกช้ำ
การใช้ตามบัญชียาจากสมุนไพร
ตามประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ระบุการใช้ตำรับ "ยาเลือดงาม" มีส่วนประกอบของพิมเสน ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ในตำรับ มีสรรพคุณบรรเทาอาการปวดประจำเดือน ช่วยให้ประจำเดือนมาเป็นปกติ แก้มุตกิด
ปรากฏในตำรับโอสถพระนารายณ์
66 น้ำมันมหาวิศครรภราชไตล 68 น้ำมันมหาปะไลยกัลป์
การศึกษาทางพิษวิทยา:
           ถ้าใช้เกินขนาดอาจทำให้คลื่นไส้อาเจียน ความจำสับสน

ที่มา